Voordelen voor de mens dankzij de ecosystemen van onze aarde

Ecosystemen: voordelen en bedreigingen

Oogst uit zee © Anatrack Ltd

Waarom waardeert u de natuur? Bent u er van afhankelijk voor uw levensonderhoud, zoals veel plattelandsbewoners van sommige landen? Verzamelt u graag wilde vruchten en paddenstoelen, of vist of jaagt u op een of andere wijze? In sommige landen komt het eten voornamelijk uit de winkel, maar meer in het algemeen geldt dat ruim een derde van de mensheid traditioneel voedsel uit de natuur haalt. Misschien observeert u gewoon graag wilde dieren, mogelijk om u te ontspannen of voor de lichaamsbeweging. Als dat het geval is, maakt u gebruik van wat we de productieve en culturele diensten van ecosystemen noemen. Bosbranden, overstromingen, uitbraken van ziekten en plagen in gewassen en in huis zijn vaak het resultaat van ecosystemen waarvan de regulerende functies zijn beschadigd. Ieder mens is afhankelijk van ecosysteemprocessen die zorgen voor gezonde lucht, schoon water en een leefbaar klimaat.

Menselijke invloeden op ecosystemen

Industrie kan atmosfeer, bode men water vervuilen © Hramovnick/Shutterstock

Wanneer we ecosystemen veranderen om er ons voordeel mee te doen, kunnen er negatieve gevolgen zijn. In vruchtbare streken kunnen graslanden, bossen en natte gebieden (wetlands) worden omgezet in akkerland met teelt van monoculturen waarbij plantengroei van belang voor veel wilde soorten, wordt verwijderd wat weer leidt tot een afname van de bodemvruchtbaarheid. In gebieden die minder geschikt zijn voor intensieve landbouw, kunnen huisdieren wilde dieren verdringen, met daarbij ook het uitroeien van roofdieren en een verhoogde graasdruk op de vegetatie. In de minst vruchtbare of moeilijk toegankelijke gebieden zoals toendra, wetlands en woestijnen, kan toenemende recreatiedruk leiden tot negatieve impacts waarbij weinig echte wildernis overblijft. Maar zelfs zonder doelbewuste impacts van lokale bewoners of bezoekers van buiten worden afgelegen gebieden blootgesteld aan de gevolgen van wereldwijde verspreiding van plastic afval, lucht- en watervervuiling, en dan hebben we het nog niet eens over klimaatverandering. Andere veelvoorkomende problemen hebben te maken met onbedoelde verspreiding van ziektes en introductie van organismes die sterker blijken dan de in een bepaald gebied van nature aanwezige soorten. Al dit soort problemen kunnen de dienstverlening van ecosystemen aan mensen en andere organismes waarmee we deze wereld delen, beperken.

Beheersen van menselijke invloeden op ecosystemen

Als zich problemen voordoen zijn is het vaak de lokale bevolking die dat merkt en soms ook aanpakt met kostendekkend herstelwerk. Een hele serie vaardigheden is nodig om ecosysteem diensten te beheren, zoals praktijkkennis van lokale boeren, vissers, jagers, natuurgenieters, verzamelaars en tuinlieden, aangevuld met wetenschappelijke kennis en veelal gefinancierd vanuit de overheid. Tot op zekere hoogte kan de rijkdom van de natuur wel hersteld worden, mits er genoeg tijd beschikbaar is en de omstandigheden gunstig zijn. Sommige zaken zoals bepaalde vegetaties en het voorkomen van kleinere organismen als insecten en andere diertjes kunnen in veel gevallen snel hersteld worden; het vereist tientallen jaren voor een bos weer volgroeid is, en een bovengrond weer vruchtbaar krijgen, kan eeuwen duren. Om dit werk te begeleiden en mogelijk te maken moeten wetenschappers en overheden weten hoe je de lokale bevolking motiveert tot en helpt bij hun inspanningen. Lokale mensen kunnen worden aangemoedigd mee te doen aan het beheer van hun natuur en hun kennis daarover te delen in ruil voor een duurzaam gebruik van de natuurlijke hulpbronnen die mede door hun inzet hersteld zijn.