कार्बन डाइऑक्साइड र वायु तापमानको विश्व स्तर प्रत्येक वर्ष पूर्व औद्योगिक स्तरभन्दा माथि उठिरहेको छ।© क्रियटिभ कमन्स
हाम्रो ग्रह तातो भइरहेको छ । सूर्यको क्रमिक विस्तार र पृथ्वीको कक्षमा हुने सानातिना परिवर्तनका कारण केही तापक्रम वृद्धिको अपेक्षा गर्न सकिन्छ। तथापि, यस्ता प्रभावहरूको भविष्यवाणी गर्न सकिन्छ र अहिले हामीसँग भएको तीव्र तापक्रम वृद्धिको व्याख्या गर्न सकिंदैन। मानव उद्योग र यात्रा को विकास को रूप मा यो वार्मिंग तीव्र भएको छ। स्वीडेनका एक वैज्ञानिकले १५० वर्षअघि गरेको अर्को भविष्यवाणीअनुसार केही ग्यासको वृद्धिले वायुमण्डलले सूर्यको न्यानोपनलाई अझ बढी पासोमा पार्न सक्छ। विगत ७० वर्षको आश्चर्यजनक तापमान वृद्धिलाई 'ग्रीनहाउस' ग्यासको स्तरमा भएको वृद्धिबाट व्याख्या गर्न सकिन्छ, जसमध्ये कार्बन डाइअक्साइड र मिथेन सबैभन्दा प्रचुर मात्रामा छन्।
बाह्र वर्ष देखि घटीरहेको नर्वेजियन ब्रिक्सडल ग्लेसियर, एक दशक पहिले तालले ढाकिएको हुन्थ्यो. © माटेउस्ज कुरजीक/ओलेग कोजिओव/शटरस्टॉक
पृथ्वीको बढ्दो तापक्रमका दुई मुख्य प्रभाव हरू छन्। सबैभन्दा क्रमिक प्रभाव ध्रुवीय क्षेत्रहरूमा हिउँ पग्लनु हो। अन्टार्कटिका र ग्रीनल्याण्डका हिमनदीहरू पग्लिरहेका छन् र तीव्र गतिमा बगिरहेका छन्। तिनीहरूले समुद्रमा पग्लन जमिन ढाक्ने बरफ फ्याँक्छन् र यसरी संसारभरि समुद्रको सतह बढाउँछन्, सम्भवतः यस शताब्दीमा एक मिटरसम्म। अधिक तीव्र प्रभाव जलवायुमा परिवर्तन हो, जुन समुद्री तापमानमा परिवर्तन र समुद्री तापमानद्वारा प्रभावित मौसम ढाँचामा परिवर्तनसँग सम्बन्धित छ। तातो समुद्रबाट वायुमण्डलमा अधिक जलवाष्प प्रवेश गर्छ र बदलिँदो मौसमी ढाँचाले केही क्षेत्रहरूमा सामान्य भन्दा बढी वर्षा र आँधीबेहरी ल्याउँछ। यसको विपरीत, अन्य क्षेत्रहरूमा लामो समयसम्म सुख्खा मौसम र भण्डारण गरिएको पानीको अभाव हुन्छ।
जलवायु परिवर्तन हुँदा के हुन्छ?
थाईल्याण्डको बाढी © यटीकन पोर्नछप्रसित/सटरस्टक
मानव जनसंख्या धेरै सहस्राब्दी को मौसम को समयमा कृषि को विकास को लागि धन्यवाद ठूलो भएको छ। तथापि, हालको विश्वव्यापी तापक्रम वृद्धिले मानिस र प्रकृतिलाई चार किसिमले खतरामा पार्छ: बाढी, आगो, अनिकाल र रोग। तल्लो क्षेत्रमा बढ्दो समुद्र र भारी वर्षाका कारण अन्यत्र माटो बगाउँदा बाढीले झनै विकराल रूप लिन्छ। लामो समयसम्म सुख्खा मौसमले वनस्पतिसुक्ने र त्यसपछि जङ्गली डढेलोमा जल्ने सम्भावना बढी हुन्छ। खडेरी र बाढीले मानिस र अन्य जनावरहरूको लागि भोजनको रूपमा वनस्पतिलाई असर गर्छ, जसले अनिकाल निम्त्याउँछ जुन पिउने पानीको अभावले अझ खराब बनाउन सक्छ। यी प्रभावहरूले बोटबिरुवा र जनावरहरूलाई उष्णकटिबंधीय रोगहरूको लागि असुरक्षित बनाउँदछ, जुन नयाँ न्यानो जलवायुमा ध्रुवहरूतिर फैलिन्छ।
अमेरिकाको जंगली आगो © ए आर म/ सटरस्टक
कोइला, तेल र ग्याँस लगायत जीवाश्म ईन्धनको बढ्दो जलनले कार्बन-डाइअक्साइडको स्तर बढ्छ। यदि हामीले यी ईन्धनहरू जलाउन बन्द गऱ्यौं भने पनि, हालको क्रमिक तापमान वृद्धिलाई उल्टाउन धेरै दशक लाग्नेछ। अझ ठूलो खतरा यो हो कि तापमान वृद्धि एक टिपिंग बिन्दुमा पुग्छ जहाँ यसलाई उल्टाउन धेरै गाह्रो छ। यसले विशाल उष्णकटिबंधीय वनहरूको विनाशलाई अत्यन्त चिन्ताजनक बनाउँदछ। जङ्गलमा लागेको डढेलो र खडेरीका कारण माटो बग्यो भने स्थानीय मानिसहरू बसाइँ सर्नै पर्छ। समुद्री सतहको वृद्धिले तटीय शहरहरूमा आँधीबेहरी ल्याउन मद्दत गरेमा धेरै मानिसहरू विस्थापित हुनेछन्। के यस्तो विस्थापनले जलवायु परिवर्तन, प्रकृति संरक्षण र हाम्रो आफ्नै अस्तित्वको समाधानबाट अन्तर्राष्ट्रिय ध्यान पूर्णतया टाढा राख्न सक्छ?
हामी के गर्न सक्छौ?
युरोप र अफ्रिकामा नयाँ घरेलु उर्जाको आपूर्ति © हेक्के६१/मिस्टरनोबल/ सटरस्टक
समुन्द्र, माटो र वनस्पतिलाई धेरै कार्बन अवशोषित गर्न प्रकृतिमा आधारित उपायहरु छन्। अधिक व्यापक रुपमा वृक्षारोपणले नयाँ माटो उत्त्पन्न गर्नुको साथै भवनहरुमा दाउराको रुपमा कार्बन स्टोर गर्ने अवसर समेत दिन्छ। पारिस्थिकिय प्रणाली पुनर्स्थापना, विशेष गरी पिटल्याण्ड्समा, नयाँ जंगली क्षेत्र र पुनर्योर्जी कृषि मार्फत माटोको ओस पुनर्स्थापना गर्ने उपायहरुले धेरै मदत गर्न सक्छ। यहाँ थुप्रै ईन्जिनियरिंग उपायहरु पनि छन् । घाम र हावाबाट उत्पदान गरेको बिजुलीले घर, उद्योग र यातायातलाई बिजुली दिने जीवाश्म ईंन्धनलाई बदल्न सक्छ। यदि हामीले उपायहरु पत्ता लगाउन सके अँध्यारो र शान्त अबधिमा पर्याप्त उर्जा स्टोर गर्न सक्छौ । उत्तरि देशहरुले दिगो जीवनशैली अपनाउनु पर्छ र दक्षिणी देशहरुलाई यो संक्रमणकालमा सहयोग गर्नु पर्छ किनभने हामी सबैले उही ग्रहमा बाढेर बसेका छौ. हामीले जे गर्छौ, कुनै टिपिंग बिन्दुमा पुग्नु भन्दा अगाडीनै हामीले छिटो कदम चाल्नु पर्छ ।